صرافی ارز دیجیتال چیست؟ دروازه ورود به دنیای شگفت‌انگیز ارز دیجیتال
با شهرت بی‌سابقه‌ای که امروزه بیت کوین و سایر رمز ارزها میان افراد پیدا کردند، حتماً نام صرافی ارز دیجیتال به گوشتان خورده است. اما واقعا این صرافی‌ها چه هستند و چه کاربردی دارند؟ برچه اساسی کار می‌کنند؟ مزایا و معایب استفاده از آنها چیست؟ آیا استفاده از این صرافی‌ها ایمن است؟ این صرافی‌ها چه خدماتی به کاربران ارائه می‌كنند؟ کدام یک از انواع صرافی‌ها برای کاربران ایرانی بهتر هستند؟
در این مقاله از وبلاگ تریتکس همراه ما باشید تا به‌طور کامل با ویژگی‌های انواع صرافی‌ها آشنا شوید. همچنین روش کار کردن با آنها برای شما آسان شود.
صرافی ارز دیجیتال برای خرید و فروش رمز ارزها
با ظهور فناوری بلاکچین و پیوند عمیق آن با دنیای رمز ارزها، نیاز به پلتفرم‌هایی برای فروش و خرید ارز دیجیتال، تبدیل و یا حتی سرمایه‌گذاری روی ارزهای دیجیتال آینده دار، احساس می‌شد. بنابراین شاهد تاسیس صرافیهای مختلف ارز دیجیتال بودیم. این صرافی‌ها را می‌توان بورس‌های دنیای رمز ارز نامید. همانطور که می‌توانید سهام را در کارگزاری بورس اوراق بهادار خرید و فروش کنید، رمز ارزها را نیز می‌توانید در صرافی ارز دیجیتال معامله کنید.
صرافیهای ارز دیجیتال، بسترهایی برای معاملات ارزهای دیجیتال هستند که به‌طور مجازی و از طریق سایت و اپلیکیشن موبایلی فعالیت می‌کنند. این صرافی‌ها، قیمت دقیق و لحظه‌ای ارزهای دیجیتال را به کاربران نشان می‌دهند. معامله‌گران می‌توانند با مراجعه به آنها، معاملات خود را بر روی این ارزها انجام دهند.
شاید برای شما این سؤال پیش آمده باشد که درآمد این صرافی‌ها از کجاست؟ بیشتر این صرافی‌ها برای ارائه خدمات به کاربران، کارمزد دریافت می‌کنند. این کارمزد‌ها می‌توانند نسبت به نوع خدمت و میزان استفاده از خدمات صرافی، کم یا زیاد باشند.
انواع صرافی ارز دیجیتال
صرافی ارز دیجیتال به دو نوع متمرکز (Centralized Exchange) و غیرمتمرکز (Decentralized Exchange) دسته‌بندی می‌شوند. این دو نوع مختلف صرافی از نظر نحوه معاملات، نوع پلتفرم، حجم معاملات و حتی محبوبیت، تفاوت‌های بسیاری با یکدیگر دارند. در ادامه، این صرافی‌ها را بررسی می‌کنیم.
صرافی متمرکز ارز دیجیتال (Centralized Exchange)
مهم‌ترین رمز ارزها و فناوری بلاکچین، عدم تمرکز آن است. غیرمتمرکز بودن که پایه‌ای‌ترین و اصلی‌ترین رکن دنیای رمز ارزها است، به‌وسیله صرافیهای متمرکز نادیده گرفته شده است. صرافیهای متمرکز، همانطور که از نام آنها پیداست، صرافی‌هایی هستند که توسط سازمان‌های متمرکز ایجاد شده‌اند که بر آنها کنترل دارند. در این صرافی‌ها، خریدار و فروشنده به‌طور مستقیم با یکدیگر معامله نمی‌کنند؛ بلکه صرافی، به عنوان واسطه‌ای بین آنها است و وظیفه نظارت و کنترل معاملات را برعهده دارد.
دارایی کاربران به کیف پول‌های متعلق به صرافی واریز می‌شود که در کنترل صرافی است و از آن‌جا معاملات انجام می‌شود. لذا، کاربران، کنترل کاملی بر روی دارایی‌های خود ندارند. برای درک بهتر این موضوع، می‌توانیم صرافی متمرکز را مانند بانک در نظر بگیریم. تراکنش‌های شما در بانک، مثل واریز، برداشت، انتقال و یا هر فعالیت دیگری توسط کارمندان بانک تایید و انجام می‌شود. در صرافیهای متمرکز نیز کلیه فعالیت‌های کاربران توسط سیستم صرافی باید تایید و بررسی شود.
این نوع از صرافی‌ها نیاز به احراز هویت کاربران (Know Your Customer (KYC)) دارند که با یکی از اصول اولیه ارزهای دیجیتال که ناشناس بودن معامله‌گران است، در تعارض می‌باشد. علی‌رغم مواردی که گفته شد، صرافیهای متمرکز از مزایایی هم برخوردارند که برخی از آنها ناشی از همین ماهیت متمرکز بودن آن‌هاست.
معمولا این نوع صرافی‌ها برای کاربران مبتدی حوزه ارز دیجیتال مناسب هستند. دارای رابط کاربری (UI) کاربرپسند و مناسبی هستند و از پشتیبانی خوبی برخوردارند که بازیابی دارایی‌های دیجیتال را در صورت نیاز، ممکن می‌سازد.
نکته مهم دیگر، حجم بالای تراکنش‌های این صرافی‌هاست که باعث محبوبیت این صرافی‌ها بین کاربران شده است. حجم بالای معاملات به اعتبار صرافی اضافه می‌کند و همچنین باعث می‌شود تا معاملات سریع‌تر انجام شوند و از قدرت نقدشوندگی بالا برخوردار باشند.
بایننس (Binance)، کوین‌بیس (Coinbase)، اف‌تی‌ایکس (FTX)، کراکن (Kraken) و کوکوین (KuCoin)، به ترتیب، پنج صرافی اول بر اساس رتبه‌بندی سایت CoinMarketCap در زمان نگارش این مقاله هستند. در این رتبه‌بندی، معیارهایی نظیر ترافیک، نقدینگی، حجم معاملات و اعتبار حجم معاملات گزارش شده توسط صرافی مدنظر قرار می‌گیرند.
صرافی غیر متمرکز dex یا دکس
مدت زیادی از عمر صرافیهای غیرمتمرکز یا دکس‌ها نمی‌گذرد. در واقع، این نوع صرافی‌ها همانطور که از نامشان پیداست، نقطه مقابل صرافیهای متمرکز هستند و برای برطرف کردن مشکل عدم تمرکز صرافیهای متمرکز ایجاد شدند. این صرافی‌ها فاقد یک نهاد کنترلی و واسط میان خریداران و فروشندگان هستند. بنابراین، کاربران این صرافی‌ها به‌صورت همتا به همتا (P2P) و بدون واسطه، رمز ارزها را خرید و فروش می‌کنند و ارز مبادله شده، مستقیم از کیف پول شخصی آنها برداشت یا واریز می‌شود. این ویژگی صرافیهای غیرمتمرکز، احتمال هک شدن، سرقت و مسدود شدن دارایی‌ها را به حداقل می‌رساند.
درحقیقت این صرافی‌ها، برنامه‌هایی هستند که بر روی بلاکچین پیاده‌سازی شده‌اند، که در آنها، معاملات همتا به همتا (P2P) از طریق قراردادهای هوشمند انجام می‌شود. با توجه به ویژگی غیرمتمرکز بودن قراردادهای هوشمند، اگر تراکنشی به این شیوه انجام شود، هیچ کس، حتی سازندگان برنامه قادر به توقف یا برگرداندن آن نخواهند بود. لذا امنیت معاملات و حفظ دارایی‌های کاربران در این نوع صرافی بسیار بالاست.
نکته مهم دیگر در مورد صرافیهای غیرمتمرکز این است که کاربران برای استفاده از خدمات خرید و فروش ارز دیجیتال، نیاز به احراز هویت ندارند. این ویژگی، ضمن تضمین گمنام ماندن کاربران، این نوع صرافی‌ها را از صرافیهای متمرکز متمایز می‌کند.
صرافی غیرمتمرکز یا دکس چگونه کار می‌کند؟
دو نوع اصلی صرافی غیرمتمرکز، صرافیهای دفتر سفارش (Order Book DEXs) و صرافیهای بازارساز خودکار (Automated Market Maker (AMM) DEXs) هستند.
اولین نسل صرافیهای غیرمتمرکز (صرافیهای دفتر سفارش) از مدل متداول دفتر سفارش که در صرافیهای متمرکز کاربرد دارند، استفاده می‌کردند. در این روش، خریدار یا فروشنده ارز دیجیتال، سفارش خود را با قیمت مورد نظر در جایی به نام «دفتر سفارش» ثبت می‌کند. در صورتی که فروشنده یا خریدار دیگری با قیمت ذکر شده موافقت نماید و سفارش را بپذیرد، معامله انجام می‌شود. قراردادهای هوشمند در این نوع معاملات، صرفا به ثبت تراکنش‌ها کمک می‌کنند. تفاوت این مدل با معاملات صرافیهای متمرکز در استفاده از الگوریتم قراردادهای هوشمند به جای پلتفرم‌های متمرکز است. این مدل، علی‌رغم ایجاد خاصیت تمرکززدایی، فاقد کارایی لازم در مقایسه با صرافیهای متمرکز هستند. صرافی dYdX یکی از صرافیهای غیرمتمرکز مبتنی بر روش دفتر سفارش است.
برای حل مشکل اصلی صرافیهای غیرمتمرکز، یعنی نقدینگی، صرافیهای بازارساز خودکار (AMM) به روی صحنه آمدند. این نوع صرافی‌ها به جای منتظر ماندن برای تطابق سفارشات خرید و فروش کاربران از استخرهای نقدینگی برای تامین نقدینگی و انجام معاملات استفاده می‌کنند. منابع این استخرها از طرف افراد تامین می‌شود که به آنها، تامین‌کنندگان نقدینگی (Liquidity Provider) می‌گویند. این افراد، دارایی‌های دیجیتال خود را در یک استخر سپرده می‌کنند و متناسب با سهم خود از کل نقدینگی استخر، کارمزد معامله‌های صورت گرفته در آن استخر را دریافت می‌کنند. این کار از طریق قراردادهای هوشمند انجام می‌شود.
یونی سواپ (Uniswap)، سوشی سواپ (SushiSwap) و پنکیک سواپ (PancakeSwap) از صرافیهای غیرمتمرکز بازارساز خودکار هستند.
تفاوت صرافی متمرکز و غیرمتمرکز، همه چیز در مورد صرافی‌ها
صرافیهای غیر متمرکز برای برطرف کردن برخی کاستی‌های نوع دیگر صرافی‌ها ایجاد شدند، مانند حذف واسطه‌ها از معاملات، حذف کنترل نهادهای متمرکز بر روی معاملات و دارایی‌های کاربران و عدم گمنامی کاربران. با این وجود، صرافیهای غیرمتمرکز نیز مشکلات خاص خودشان را دارند. لذا، برای انتخاب یک صرافی متناسب با شرایط کاربر، نیاز به مقایسه دقیقی میان ویژگی‌های این دو پیش رو داریم. در ادامه چند عامل مهم تفاوت صرافی متمرکز و غیر متمرکز را بررسی و تحلیل می‌کنیم.
- ویژگی‌های ظاهری
صرافی متمرکز در مقایسه با صرافی غیرمتمرکز، سریع‌‌تراست و رابط کاربری آسان‌تری دارد. معامله کردن در این صرافی‌ها، ساده‌تر است. تقریبا بلافاصله انجام می‌شوند و تجربه کاربری بهتری را برای کاربر به همراه دارند. شما می‌توانید از گزینه‌های واریز و برداشت رمز ارز و کارت اعتباری برای معاملات خود استفاده کنید.
صرافیهای غیرمتمرکز به هم‌ریخته و کندترند و استفاده از آنها نیازمند تجربه بیشتری است. شما تنها می‌توانید جفت‌ارز را در این صرافی‌ها معامله کنید که این بدان معناست که باید به روشی، ارز دیجیتال را از جای دیگری تهیه و در این صرافی، آنها را معامله کنید. کارت‌های اعتباری در این نوع صرافی‌ها عموما قابل استفاده نیستند مگر در صورت استفاده از برخی کیف پول‌ها نظیر متامسک (MetaMask) که امکان استفاده از کارت اعتباری را برای خریدها فراهم می‌کنند. به علاوه، معاملات ممکن است چندین ثانیه طول بکشد تا تسویه شوند.
- حضانت دارایی‌ها
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های این دو نوع صرافی در پاسخ به این سوال نهفته است که «حضانت دارایی‌ها با کیست؟» بدان معنا که چه کسی بر روی دارایی‌های ارز دیجیتال سپرده شده در صرافی، کنترل دارد؟ آیا کاربر کنترل کاملی بر روی دارایی‌ها دارد و یا دارایی‌ها تحت کنترل صرافی هستند؟ در صرافی متمرکز، کاربر، پیش از شروع معامله، حضانت دارایی‌های خود را به صرافی واگذار می‌کند و کنترل کلید خصوصی در اختیار کاربر نیست و احتمال مصادره دارایی‌های کاربران توسط صرافی در هر لحظه وجود دارد. ولیکن، صرافیهای غیرمتمرکز، به کاربر امکان کنترل کامل بر روی دارایی‌های خود را می‌دهند. لذا، خاصیت غیرحضانتی صرافیهای غیرمتمرکز سبب می‌شود، به منظور حفظ امنیت دارایی‌ها، کاربر توجه ویژه‌ای به حفظ امنیت کلیدهای خصوصی خود داشته باشد.
- امنیت
صرافیهای متمرکز اغلب به دلیل نوع معماریشان، هدف حملات هکری هستند. صرافیهای غیرمتمرکز نیز می‌توانند هک شوند، ولیکن هکرها فقط قراردادهای هوشمند شخصی را هدف قرار می‌دهند و نه خود صرافی را. بنابراین این صرافی‌ها، امن‌تر هستند. اگر شما تامین‌کننده نقدینگی برای استخر صرافی نیستید، حضانت دارایی‌های خود را برعهده دارید و در معرض ریسک هک شدن قرار ندارید.
- کارمزد
اگرچه اغلب ذکر می‌شود که کارمزد صرافیهای غیرمتمرکز از متمرکز کمتر است، اما این گفته کاملا درست نیست. ممکن است صرافیهای غیرمتمرکز، کارمزد خرید و فروش پایین‌تری داشته باشند اما تسویه درون زنجیره‌ای، اغلب به هزینه کل بالاتری منجر می‌شود. برای مثال، اگر شما در یک صرافی غیرمتمرکز معامله کنید، باید گس فی (Gas Fee) را برای مراحل متعددی نظیر تایید تراکنش‌ها، سواپ (Swap) توکن‌ها و رپ (Wrap) توکن‌ها بپردازید. به علاوه اگر صرافی نتواند سفارش شما را در قیمت و حجم مدنظر شما پوشش دهد، تفاوت قیمتی ممکن است اتفاق بیفتد و هزینه‌های شما افزایش یابد. ولی در صرافی متمرکز فقط کارمزد تراکنش و برداشت شارژ می‌شود.
- تنوع رمز ارزها
تنوع رمزارزهای صرافیهای متمرکز به صرافی بستگی دارد. بعضی از صرافی‌ها مانند بایننس و کوکوین به دلیل لیست متنوع آلت‌کوین‌ها معروفند و برخی دیگر، تعداد کمتری از ارزهای دیجیتال را پوشش می‌دهند. صرافیهای غیرمتمرکز، محدوده وسیع و متنوعی از معاملات جفت‌ارز را ممکن می‌سازند. این صرافی‌ها به مجوز نیاز ندارند و هر کس می‌تواند نقدینگی یک معامله جفت‌ارز را فراهم کرده و یک بازار جدید را شکل دهد. در این صرافی‌ها برخلاف صرافیهای متمرکز نمی‌توانید رمز ارز را با یک ارز فیات معامله کنید و فقط می‌توانید از استیبل کوین‌ها استفاده کنید.
- ضرر ناپایدار (Impermanent Loss)
صرافیهای غیرمتمرکز از سیستم استخر نقدینگی برای معاملات حوزه ارز دیجیتال استفاده می‌کنند که نقدینگی مورد نیاز برای معاملات را تامین می‌کند. اما این مزیت صرافیهای غیرمتمرکز نسبت به نوع دیگر آن با ریسک مهمی همراه است. تامین‌کنندگان نقدینگی، اغلب در معرض ریسک ضرر ناپایدار هستند که حاصل سپرده کردن دو دارایی برای یک جفت‌معامله خاص است. وقتی قیمت یکی از دارایی‌ها که نوسان بیشتری نسبت به دیگری دارد، افزایش یابد، تعداد آن دارایی در استخر نقدینگی به دلیل معاملات کاهش می‌یابد. پس نسبت دو دارایی سپرده شده در استخر تغییر می‌کند. از آنجایی‌که تامین‌کنندگان نقدینگی به جای تعداد دارایی‌هایی که سرمایه‌گذاری کرده‌اند، تنها می‌توانند سهم خود را از ارزش کل موجودی استخر نقدینگی برداشت کنند، لذا تعداد کمتری از دارایی مذکور (دارایی با نوسان بیشتر)، سهم آنها می‌شود و متحمل زیان ناپایدار می‌شوند.
- قوانین و مقررات
محبوبیت صرافی غیرمتمرکز بین کاربران اوج گرفته است زیرا برخی از موانع نظارتی و کنترل‌کننده را نادیده نمی‌گیرند. صرافیهای غیرمتمرکز از قوانین مبارزه با پولشویی و احراز هویت کاربران تبعیت نمی‌کنند و این چیزی است که در صرافیهای متمرکز دیده نمی‌شود.
- نقدینگی
موضوع پررنگ دیگر در مقایسه صرافیهای متمرکز و غیرمتمرکز، نقدینگی است. شاید تصور کنید که در بحث نقدینگی، صرافیهای غیرمتمرکز برنده باشند، خصوصا در صرافیهای بازارساز خودکار که از استخرهای نقدینگی استفاده می‌کنند. ولیکن نگرانی‌های زیادی در مورد نقدینگی این نوع صرافی‌ها وجود دارد. صرافیهای غیرمتمرکز جدید و تازه‌کار نمی‌توانند با صرافیهای متمرکز بزرگ از نظر حجم نقدینگی رقابت کنند. همچنین بدون حجم مناسبی از نقدینگی برای سفارشات بزرگ دچار مشکل افزایش هزینه معاملات و تفاوت بین قیمت مورد انتظار و قیمت واقعی معامله می‌شوند.
- روش‌های معاملاتی
صرافیهای متمرکز، تعداد روش‌های معاملاتی بیشتری را برای کاربران پوشش می‌دهند. از جمله، وام و قرض دادن ارز دیجیتال، ایردراپ‌ها، معاملات فیوچرز، آپشن‌ها، معاملات اسپات و اهرم‌ها (Leverage). درحالی‌که صرافیهای غیرمتمرکز برخی از این انواع روش‌های معاملاتی را پوشش می‌دهند. محدوده کاری این صرافی‌ها با وام گرفتن، قرض دادن و سفته‌بازی (Speculation) می‌چرخد.
در جدول زیر به اختصار، دو نوع صرافی متمرکز و غیرمتمرکز از وجوه مختلف مقایسه می‌شوند:
صرافیهای غیر متمرکز یا صرافی متمرکز؟ کاربران ایرانی از چه صرافیهای ارز دیجیتالی می‌توانند استفاده کنند؟
کاربران ایرانی به دلیل تحریم‌ها در انتخاب صرافیهای خارجی محدودیت دارند. چون در برخی صرافیهای متمرکز، امکان معامله برای کاربران ایرانی وجود ندارد. در صورت انجام معامله با حجمی بیشتر از مقدار از پیش تعیین شده، نیاز به احراز هویت و ارائه مدارک هویتی است. در صرافیهای متمرکز خارجی که در حال حاضر، این محدودیت وجود ندارد. بنابراین ممکن است دارایی کاربران به دلیل افزایش فشارها و محدودیت برقرار شده در حساب‌هایشان مسدود شود.
در صرافیهای غیرمتمرکز خارجی، به دلیل عدم نیاز به احراز هویت، امکان معامله برای کاربران ایرانی فراهم است. همچنین صرافیهای ارز دیجیتال متعددی نظیر صرافی تریتکس در داخل ایران وجود دارد که کاربران ایرانی می‌توانند با توجه به تجربه کاری خود در این حوزه و نوع معاملاتی که می‌خواهند انجام دهند. کاربران می‌توانند با درنظر گرفتن معیارهای زیر، صرافی مناسب خود را پیدا کرده و معاملات خرید و فروش رمز ارز را انجام دهند:
- اطمینان از امنیت صرافی با موفقیت در تست‌های امنیتی و اخذ گواهینامه‌های مربوطه
- سرعت پاسخ‌گویی بالا و کیفیت و دقت پاسخ‌های تیم پشتیبانی
- کیفیت و سرعت ارائه خدمات
- کارمزد معاملات
- حجم معاملات
- محیط کاربری ساده و جذاب و راحتی انجام معاملات
- تعداد ارزهای دیجیتال قابل معامله
صرافی ارز دیجیتال ایرانی تریتکس، بهترین انتخاب برای خرید و فروش ارز دیجیتال
انتخاب برنده از میان صرافیهای متمرکز و غیرمتمرکز ممکن نیست. هر دو ویژگی‌ها و مزایا و معایب متعددی دارند. هیچ یک بر دیگری برتری ندارد؛ اما بعضی معامله‌گران ممکن است صرافی متمرکز را به نوع غیرمتمرکز آن ترجیح دهند و برخی برعکس. گروهی از معامله‌گران ممکن است با توجه به نوع ارزهای دیجیتال قابل معامله در آنها از هر دو نوع صرافی استفاده کنند. شما نیز می‌توانید در صورت تمایل، از صرافی ارز دیجیتال تریتکس برای خرید و فروش ارز دیجیتال آینده دار استفاده کنید. از شما دعوت می‌کنیم نظر خود را در مورد صرافیهای متمرکز و غیر متمرکز در بخش کامنت‌ها بنویسید.
دیـــدگـاه خـود را بـه اشــتراک گــذاریــد