در رسانه‌های اجتماعی یا اخبار آنلاین ارز دیجیتال و یا در مکالماتی که موضوع آنها آینده دنیای فناوری است، اغلب از بلاکچین صحبت به میان می‌آید. به‌طور خلاصه، بلاکچین یک حافظه مشترک، غیرقابل تغییر و دیجیتالی از اطلاعات (مانند تراکنش‌ها) است که در کامپیوترها یا سرورها ذخیره می‌شوند.
مزایای بلاکچین
بلاکچین و ارزهای دیجیتال با یکدیگر ارتباط دارند؛ زیرا ارزهای دیجیتال برای فعالیت به بلاکچین نیاز دارند. این دو مفهوم یکسان نیستند، اما فناوری بلاکچین زیربنای ارز دیجیتال است، مزایای زیادی دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
- امنیت
- شفافیت
- عملکرد خودکار
- کارایی
- کاهش هزینه
انواع بلاکچین
1- بلاکچین عمومی
یک بلاکچین عمومی نیازی به دریافت مجوز ندارد، یعنی کاملاً غیرمتمرکز است و هرکسی می‌تواند در آن شرکت کند. این قابلیت به کاربران دارای اینترنت، دسترسی دانلود و پیوستن به بلاکچین را به‌عنوان یک گره مجاز می‌دهد. تمام گره‌های بلاکچین دارای حق دسترسی برابر برای تعامل با شبکه هستند. بلاکچین عمومی برای استخراج و معامله ارزهای دیجیتال استفاده می‌شود. در بلاکچین‌های عمومی بیشتر از مکانیزم‌های اجماع اثبات کار (PoW) و اثبات سهام (PoS) استفاده می شود.
مزایا
- قابل‌استفاده عموم: هرکسی می‌تواند به شبکه دسترسی داشته باشد.
- بدون نیاز به احراز هویت: برای شرکت در این بلاکچین نیازی به افشای هویت خود ندارید.
- غیرمتمرکز: هیچ نهاد مرکزی بر شبکه تسلط ندارد.
- شفافیت: هر کاربر در هر زمانی از شبانه‌روز به دفتر کل دسترسی کامل دارد، درنتیجه، احتمال فساد یا اختلاف در شبکه از بین می‌رود.
- تغییرناپذیر: هنگامی‌که یک بلوک ایجاد و اضافه می‌شود، عملاً امکان تغییر یا دست‌کاری در آن وجود ندارد.
- دارای پاداش: ماینر‌ها یا اعتبارسنج‌ها بسته به مکانیسم اجماع با ایجاد بلوک‌های جدید یا اعتبارسنجی تراکنش‌ها در شبکه بلاکچین، پاداش کسب می‌کنند.
معایب
- برای داده‌های اختصاصی و حساس مناسب نیستند: بلاکچین‌های عمومی، مکانیسم پنهان‌سازی داده از بقیه کاربران شبکه ندارند. برای مثال، اگر در بلاکچین اطلاعات پزشکی یا مالی فردی ثبت شود، تمام کاربران شبکه در هرجایی از دنیا می‌توانند به این اطلاعات دسترسی داشته باشند.
- مشکلات مقیاس‌پذیری دارند: این شبکه‌ها می‌توانند کند، مسدود و گران شوند. هر بلوک، مقدار محدودی داده درون خود نگه‌داری می‌کند و ازآنجا که هر کسی می‌تواند برای ارسال و دریافت تراکنش‌ها (داده‌ها) از بلاکچین عمومی استفاده کند، امکان مسدود شدن شبکه افزایش پیدا می‌کند. هنگامی‌که میزان تراکنشهای هم‌زمان افزایش پیدا کند، شبکه کند می‌شود و کارمزد معاملاتی بسیار گران می‌شود.
نمونه
- بیت کوین
- اتریوم
2- بلاکچین خصوصی
بلاکچین خصوصی نیاز به دریافت مجوز دارد، یعنی تنها برخی افراد اجازه مشارکت در آن را دارند. بلاکچین خصوصی را یک سازمان یا شرکت کنترل می‌کند و به افراد اجازه دسترسی می‌دهد. این سازمان یا شرکت همچنین توانایی دخالت در میزان دسترسی افراد به شبکه را دارد. اندازه بلاکچین خصوصی به بزرگی بلاکچین عمومی نیست؛ زیرا یک محیط محدود دارد. همانطور که گفته شد، بلاکچین خصوصی در شبکه نهاد کنترل‌گر فعالیت می‌کند.
مزایا
- حریم خصوصی: بلاکچین‌های خصوصی از حریم خصوصی، امنیت و محرمانه بودن اطلاعات ذخیره شده در سیستم محافظت می‌کنند.
- سرعت و مقیاس‌پذیری: به دلیل تعداد گره‌‌ها و شرکت‌کنندگانی کمتری که می‌توانند شبکه را کنترل کنند، سیستم در لحظه می‌تواند تراکنشهای بیشتری را پشتیبانی کند و فرآیند تصمیم‌گیری را سریع‌تر کند.
- امنیت: برخلاف بلاکچین‌های عمومی، فرایند احراز هویت دقیق برای مشارکت‌کنندگان در بلاکچین خصوصی وجود دارد که از شبکه در برابر فعالیت‌های غیرقانونی مراقبت می‌کند.
معایب
- عدم تمرکززدایی: بلاکچین‌های خصوصی به یک نهاد متمرکز و سیستم مدیریت شخص ثالث متکی هستند.
نمونه
- Ripple’s RippleNet
- Hyperledger Fabric
3- بلاکچین هیبریدی
بلاکچین هیبریدی، ترکیبی از ویژگی‌های بلاکچین خصوصی و عمومی را دارد. شبکه بلاکچین را یک نهاد کنترل می‌کند. این نهاد اختیار دارد به افراد اجازه دسترسی به اطلاعات خاص ذخیره‌شده در بلاکچین را بدهد و برخی از اطلاعات را به‌صورت عمومی منتشر کند.
برای مثال، بلاکچین هیبریدی XinFin در حل هرگونه چالش اساسی در بخش‌های مالی و تجاری جهانی کاربرد دارد. زیربنای فعلی بلاکچین هیبریدی هم عمومی و هم خصوصی است. قسمت خصوصی XinFin امنیت داده‌های مالی حساس را تضمین می‌کند، در حالی که قسمت عمومی، داده‌ها را شفاف و قابل تائید می‌کند.
سیستم XinFin برای پلتفرم‌های معاملاتی همتا به همتا، پرداخت وجه، بیمه مبتنی بر بلاکچین، شناسایی دارایی‌های دیجیتالی استفاده می‌شود. این موارد سازگاری و کارایی بلاکچین هیبریدی را نشان می‌دهند. علاوه بر این، اعضای بلاکچین هیبریدی نیز می‌توانند تعیین کنند چه کسی در بلاکچین مشارکت کند و چه تراکنش‌هایی برای عموم نمایش داده شود.
مزایا
- اکوسیستم بسته: بلاکچین هیبریدی در یک اکوسیستم بسته فعالیت دارد و اجازه نگه‌داری و تائید اطلاعات خصوصی در داخل شبکه داده می‌شود، اما خارج از شبکه در دسترس نیست.
- انعطاف‌پذیری: بلاکچین هیبریدی، فرایندی منعطف برای سفارشی‌سازی دفتر کل بر اساس نیازهای خود و شبکه ارائه می‌دهد.
- امنیت همراه ارتباطات: بلاکچین هیبریدی از کاربران در برابر مسائل حریم خصوصی محافظت می‌کند، اما همچنان ارتباطات با شخص ثالث به‌ویژه سهامدار و عموم پابرجا است.
- مقیاس‌پذیری بهتر: مقیاس‌پذیری بلاکچین هیبریدی از بلاکچین عمومی بسیار بهتر است و تراکنشهای ارزان‌تری را ممکن می‌سازد، زیرا از گره‌های کمتری برای تائید تراکنش‌ها استفاده می‌کند.
معایب
- عدم شفافیت: این بلاکچین فاقد شفافیت است، زیرا گاهی اوقات نمی‌توان به اطلاعات ذخیره شده دسترسی داشت.
- فقدان انگیزه: به کاربرانی که در این شبکه فعالیت می‌کنند، همانند ماینرهای بلاکچین عمومی، پاداشی تعلق نمی‌گیرد.
- توسعه آهسته: توسعه آهسته، یک چالش برای این شبکه است. این بلاکچین توانایی تحمل فرآیند‌های گسترده و چالش‌برانگیز را ندارد.
نمونه
- IBM Food Trust
- XinFin
4- بلاکچین کنسرسیومی
بلاکچین کنسرسیومی از بلاکچین خصوصی غیرمتمرکزتر است. برخلاف بلاکچین هیبریدی که یک نهاد آن را کنترل می‌کند، بلاکچین کنسرسیومی را گروهی از نهادها طراحی کرده‌اند و برای همکاری بین خودشان استفاده می‌کنند. کاربران خارج از بلاکچین کنسرسیومی نمی‌توانند به اطلاعات درون آن دسترسی داشته باشند.
یکی از بزرگ‌ترین سیستم‌هایی که از بلاکچین کنسرسیومی استفاده می‌کند، R3 است که از ۵۰۰ شرکت ثروتمند تشکیل می‌شود. R3 از این بلاکچین برای ارتباط در میان اعضای خود استفاده می‌کند. هدف شبکه R3، ترویج همکاری بین سازمان‌ها است، مانند ایجاد برنامه‌هایی که در شبکه آنها ساخته می‌شوند.
مزایا
- امنیت: اطلاعات ذخیره‌شده در زنجیره در دسترس عموم قرار ندارند. فقط شرکت‌کنندگان این شبکه می‌توانند به اطلاعات دسترسی داشته باشند.
- کنترل: کنترل این بلاکچین در اختیار یک نهاد خاص نیست، بلکه گروه خاصی از شرکت‌کنندگان بر روی شبکه کنترل دارند.
- اعتبارسنجی: تعداد شرکت‌کنندگان در این بلاکچین مشخص و تائید می‌شود. برای کاهش ریسک داده‌ها و تهدیدات حریم خصوصی، احراز هویت انجام می‌شود.
- عدم دریافت کارمزد: برخلاف سایر بلاکچین‌ها، هزینه یا کارمزدی از شرکت‌کنندگان بابت خدمات دریافت نمی‌شود.
معایب
- چارچوب: چارچوب یکپارچه‌ای در این بلاکچین وجود ندارد. ساختار متمرکز شبکه، بلاکچین را در برابر شرکت‌کنندگان فاسد آسیب‌پذیر می‌کند.
- توسعه آهسته: با افزایش تعداد شرکت‌کنندگان، توسعه شبکه با مشکل مواجه می‌شود.
- عدم همکاری: سرعت توسعه این بلاکچین به همکاری شرکت‌کنندگان بستگی دارد، اگر توافقی بین آنها صورت نگیرد، توسعه متوقف خواهد شد.
نمونه
- R3
- زنجیره کنسرسیوم انرژی وب
