بررسی صفر تا صد برنامه غیر متمرکز یا dapp به سبک تریتکس

دانستن همه مفاهیم دنیای بلاکچین، کار چندان ساده‌ای نیست. با این وجود ما در وبلاگ تریتکس همراه همیشگی شما هستیم تا مفاهیم تخصصی حوزه کریپتو را به زبان ساده به شما بیاموزیم. در این مطلب هم با ما باشید تا با یکی از مفاهیم مهم، یعنی برنامه غیر متمرکز یا DApp آشنا شویم. اگر تا انتهای این مقاله با ما بمانید، خواهیم دانست برنامه غیر متمرکز چیست، نحوه کار آن چگونه است و در چه بسترهایی می‌توان DApp  را به‌کار گرفت. به شما اطمینان می‌دهیم این مقاله، راهنمای جامع شما برای آشنایی با برنامه‌های غیر متمرکز خواهد بود.

برنامه غیر متمرکز چیست؟ آشنایی با مفهوم DApp

همین حالا اپلیکیشن موبایلی مورد علاقه‌تان را درنظر بگیرید؛ مثلا توییتر یا اینستاگرام. این شبکه‌های اجتماعی بر پایه یک سیستم کامپیوتری فعالیت می‌کنند و مالکان آن‌ها، افراد و کمپانی‌های مشخص هستند. به زبان دیگر، این اپلیکیشن‌ها را با اصطلاح «برنامه‌های متمرکز» یا Centralized Apps می‌شناسند. حالا شرایطی را درنظر بگیرید که مفهوم «مالکیت» در این برنامه‌ها از بین برود؛ این رویای شیرین با به‌وجودآمدن فناوری بلاکچین، به حقیقت پیوست. به زبان ساده، برنامه غیر متمرکز دسته‌ای از اپلیکیشن‌های دیجیتال است که بر پایه شبکه بلاکچین بنا می‌شود. هدف از برپایی چنین اپلیکیشن‌هایی، ازبین‌بردن تسلط واسطه‌ها است.

همین چند وقت پیش بود که با تغییرات مدیریتی در توییتر، صفحه کاربری برخی از سیاستمداران از این شبکه اجتماعی (به دلخواه) حذف شد! یکی از بهترین ویژگی‌های این دسته از اپلیکیشن‌ها، همین تمرکززدایی است. درست مانند پول غیرمتمرکز که تا به حال در وبلاگ صرافی تریتکس درباره آن زیاد صحبت کرده‌ایم، در برنامه غیر متمرکز نیز هیچ ارگان، سازمان یا شخص خاص نمی‌تواند ناظر و مدیر کل باشد. بلکه اطلاعات در شبکه بلاکچین به‌صورت عمومی نگهداری شده و از قراردادهای هوشمند برای کدنویسی اپلیکیشن‌ها استفاده می‌شود.

نحوه کار اپلیکیشن غیر متمرکز چگونه است؟

از لحاظ ظاهری، شما نمی‌توانید یک DApp (Decentralized App) را از یک اپلیکیشن متمرکز تمایز دهید. بنابراین همه‌چیز در جایی رخ می‌دهد که کاربر اصلا قادر به دیدن آن نیست؛ پشت پرده کدنویسی! احتمالا می‌دانید که اپلیکیشن‌های متمرکز، از سه بخش زیر تشکیل می‌شوند.

• رابط کاربری
• پایگاه داده
• سرور مرکزی

برای فهمیدن نحوه کار dappها، باید این سه بخش را بررسی کنیم. در اپلیکیشن‌های غیر متمرکز، رابط کاربری ثابت است. اما پایگاه داده جای خود را به یک شبکه همتا به همتا یا همان p2p (Peer to Peer) مانند شبکه بلاکچین می‌دهد. P2p یک شبکه کامپیوتری نیمه‌متمرکز است که در آن نودها مستقل از سرور مرکزی فعالیت می‌کنند. درواقع در p2p هر نود هم میزبان شبکه است، هم یک گره حیاتی. بنابراین در هر بار جابجایی داده، هر نود به‌صورت همزمان هم از منابع سایر نودها استفاده می‌کند و هم منابع خود را با آن‌ها به اشتراک می‌گذارد.

از طرف دیگر، قرارداد هوشمند در dapp، جایگزین سرور مرکزی است. کدهایی که در بخش back-end یک اپلیکیشن سنتی ویژگی‌های آن را تعیین می‌کند، این بار توسط قراردادهای هوشمند در شبکه بلاکچین اجرا می‌شوند. Smart Contractها امکان اجرای شفاف و بدون هرگونه دخل و تصرف دست ثالث را فراهم می‌کنند. این قراردادها به‌صورت خودکار و بدون واسطه، دستورات و تعاملات بین افراد را اجرا کرده و تامین‌کننده امنیت و اعتماد برای اجرای dappها هستند.
با استفاده از قراردادهای هوشمند، اپلیکیشن‌ها می‌توانند مجموعه‌ای از قوانین و شرایط را برای اجرای عملیات تعیین کنند، اطلاعات و داده‌ها را ذخیره و به اشتراک بگذارند، ارزها و دارایی‌ها را منتقل کنند و تراکنش‌های امن و شفاف انجام دهند.

برای به اتمام‌رساندن این مطلب سخت و نفس‌گیر به شما تبریک می‌گوییم! برای آنکه یک نفسی تازه کنید، از شما دعوت می‌کنیم سری به صفحه قیمت لحظه‌ای اتریوم در صرافی تریتکس بزنید تا مجددا بازگردیم و به یکی از سوالات پرتکرار شما پاسخ دهیم.

تفاوت برنامه‌های متمرکز و غیر متمرکز چیست؟

به زبان ساده، تفاوت میان برنامه متمرکز و غیرمتمرکز در معماری و به تبع آن، نحوه کارکرد آن‌ها خلاصه می‌شود.
همانطور که توضیح دادیم، در برنامه متمرکز، سرور مرکزی مسئول مدیریت داده‌ها، پردازش‌ها، ارتباطات و تعاملات است. این به معنای آن است که افراد برای استفاده از برنامه، وابسته به سرور مرکزی هستند و تمامی داده‌ها و کنترل برنامه در سرور قرار دارند. در عوض در dappها کنترل برنامه و تمامی اطلاعات  بین کاربران و دستگاه‌های متصل به شبکه، توزیع می‌شود. همچنین در dapp، قرارداد هوشمند ویژگی‌های برنامه را تعیین کرده و توکن‌ها به‌جای افراد، وظیفه اعتبارسنجی برنامه را بر عهده دارند.

کاربردهای DApp؛ از برنامه‌های غیر متمرکز چه استفاده‌ای می‌توان کرد؟

همانطور که پیش‌تر گفتیم، علت اصلی به‌وجودآمدن برنامه‌های غیر متمرکز تمرکززدایی و حذف واسطه‌ها بود. درحال حاضر هر اپلیکیشنی که در دنیای تکنولوژی می‌بینید، امکان ساخت آن به‌صورت غیر متمرکز نیز فراهم است. بنابراین می‌توان گفت محدودیتی برای بکارگیری از فناوری dappها وجود ندارد. با این وجود در ادامه این بخش ما با چند نمونه از مهم‌ترین کاربردهای برنامه غیر متمرکز کمی بیشتر آشنا خواهیم شد.

• خدمات مالی: از برنامه‌های غیر متمرکز می‌توان برای تسهیل تراکنش‌های مالی همتا به همتا، مانند مبادله ارز، انتقال تتر به تراست ولت و سایر دارایی‌ها استفاده کرد.
• مدیریت زنجیره تامین: از dApps می‌توان برای ردیابی جابجایی کالا از طریق زنجیره تامین استفاده و شفافیت و پاسخگویی را تضمین کرد.
• تایید هویت: یکی دیگر از کاربردهای مهم برنامه‌های غیر متمرکز، ذخیره ایمن و تایید اطلاعات هویتی است. از این برنامه‌ها می‌توان برای فهرست رای‌دهندگان یا برنامه‌های گذرنامه استفاده کرد.
• املاک و مستغلات: تسهیل خرید و فروش املاک و مستغلات به‌طور مستقیم بین خریدار و فروشنده، چهارمین کاربرد اپلیکیشن غیر متمرکز است. همچنین از DApp در همین حوزه می‌توان برای ردیابی مالکیت دارایی و اسناد مرتبط نیز استفاده کرد.
• مراقبت‌های پزشکی: از dApps می‌توان برای ذخیره و ردیابی سوابق پزشکی و تسهیل ارتباط و همکاری متخصصان استفاده کرد.
• آموزش: ایجاد پلتفرم‌های یادگیری غیرمتمرکز، یکی دیگر از کاربردهای نوین اما محبوب اپلیکیشن‌های غیر تمرکز است. در این بسترهای آموزشی دانش آموزان و معلمان قادر هستند بدون نیاز به واسطه، مستقیما با یکدیگر تعامل و همکاری کرده و پروسه آموزش را تسهیل کنند.
• شبکه‌های اجتماعی: از dApps می‌توان برای ایجاد پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی غیرمتمرکز استفاده کرد که به کاربران اجازه می‌دهد بدون نیاز به یک مرجع مرکزی، محتوا را به اشتراک بگذارند. در این دسته از شبکه‌های اجتماعی، هیچ فرد یا نهادی تسلط و قدرت ندارد. بنابراین برای مثال هیچکسی نمی‌تواند پروفایل، محتوا یا پیام‌های رد و بدل‌شده دیگران را در این اپلیکیشن‌ها حذف کند.

علاوه‌بر این موارد، از dapp در بازی‌ها، بازارهای شرط‌بندی و مدیریت سازمان‌ها نیز می‌توان بهره گرفت.

5 نمونه از معروف‌ترین اپلیکیشن‌های غیر متمرکز را بشناسید

1. اپلیکیشن Uniswap: یونی سواپ یک صرافی غیرمتمرکز برای تبادل ارزهای دیجیتال است. این اپلیکیشن غیر متمرکز بر پایه بلاکچین اتریوم بوده و امکان تبادل مستقیم و بدون واسطه ارزها و توکن‌های استاندارد ERC-20 را فراهم می‌کند.
2. اپلیکیشن Decentraland: این dapp پلتفرمی مبتنی بر بلاکچین Ethereum برای ایجاد و مشارکت در جهان‌های مجازی غیرمتمرکز است. امکان خرید، فروش و ایجاد دارایی‌های دیجیتال داخل بازی و قابلیت‌های متنوع دیگری نیز در این پلتفرم فراهم است.
3. Brave Browse: یک مرورگر امن و خصوصی با معماری غیرمتمرکز است که بر پایه بلاکچین ایجاد شده است. این برنامه از توکن براو (BAT) جهت پاداش‌دهی به کاربران و ناشران محتوا در ازای تماشای تبلیغات، استفاده می‌کند.
4. MakerDAO: این dapp نیز یک سامانه وام‌دهی غیرمتمرکز بر پایه بلاکچین Ethereum است. این برنامه امکان استفاده از توکن استیبل کوین DAI را فراهم می‌کند و کاربران می‌توانند توکن‌های خود را به‌عنوان ضامن وام استفاده کنند.
5. اپلیکشین غیر متمرکز :Augur آگور یک پلتفرم بازار شرط‌بندی غیرمتمرکز است که بر پایه بلاکچین اتریوم بنا شده. در این dapp کاربران می‌توانند در بحث‌ها و پیش‌بینی‌های مختلف شرکت، به‌عنوان بیننده و پیش‌بینی‌کننده عمل و در ازای این فعالیت‌ها، پاداش دریافت کنند.

این اپلیکیشن‌ها فقط چند نمونه از برنامه‌های غیرمتمرکز معروف هستند. با پیشرفت روزافزون فناوری بلاکچین‌ها، محبوبیت و تعدد این دسته از اپلیکیشن‌ها نیز رو به افزایش است. بنابراین باید منتظر باشیم در سال‌های پیش رو، این لیست روزبه‌روز طولانی‌تر از گذشته باشد.

مزایای استفاده از برنامه‌های غیر متمرکز شبکه بلاکچین چیست؟

تا این بخش از مقاله به‌صورت کامل فهمیدیم برنامه غیر متمرکز چیست و نحوه کار آن در شبکه همتا به همتا چگونه است. بیشتر مزایای dappها در ماهیت و معماری آن، مشخص هستند. با این وجود در ادامه این بخش همراه ما باشید تا کمی مفصل‌تر درباره مزایای برنامه غیر متمرکز صحبت کنیم. از مهم‌ترین مزیت‌های dappها نسبت به اپلیکیشن‌های سنتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

1. امنیت بالا: تا این بخش دانستیم که اپلیکیشن‌های غیر متمرکز توسط شبکه‌های بلاکچینی مانند اتریوم اجرا می‌شوند که امنیت بالایی را برای اطلاعات و تراکنش‌ها فراهم می‌کند. ماهیت این دسته از شبکه‌ها در برابر حملات مختلف مانند حملات DDoS و سو استفاده از داده‌ها نسبت به سیستم سرور مرکزی اپلیکیشن‌های سنتی، مقاوم‌تر است.
2. عدم وابستگی به مراکز کنترل: اپلیکیشن‌های غیر متمرکز برای انجام عملکرد به سرورها و مراکز کنترل متمرکز نیاز ندارند. این ویژگی به کاربران اجازه می‌دهد بدون وابستگی به یک شخص یا سازمان خاص، به‌طور مستقل در پلتفرم‌ها فعالیت کنند.
3. طراحی متمایز: اپلیکیشن‌های غیر متمرکز می‌توانند قابلیت‌های منحصربه‌فردی را به کاربران ارائه دهند. به‌عنوان مثال، این اپلیکیشن‌ها می‌توانند امکان ارسال و دریافت پول به‌صورت مستقیم و بدون واسطه یا قابلیت‌های مالی دیگر را در اختیار کاربران قرار دهند.
4. شفافیت: با استفاده از تکنولوژی بلاکچین، تمام تراکنش‌ها به‌صورت علنی و دائمی ذخیره می‌شوند. این ویژگی باعث می‌شود کاربران از صحت اطلاعات و تراکنش‌ها، اطمینان خاطر داشته باشند.
5. کاهش هزینه‌ها: با استفاده از اپلیکیشنهای غیر متمرکز، هزینه‌های مربوط به تعاملات متمرکز مانند هزینه‌های سرور و نگهداری شبکه کاهش می‌یابد. همچنین کوتاه‌شدن دست واسطه‌ها و سازمان‌های مرکزی نیز منجر به کاهش هزینه‌های تراکنش‌ها می‌شود.

علاوه‌بر تمامی این موارد، یکی دیگر از مهم‌ترین ویژگی‌های اپلیکیشن‌های غیر متمرکز، آزادی عمل و بیان است. در حال حاضر طرفداران آزادی بیان به‌شدت معتقد هستند dapp را می‌توان به‌عنوان یک پلتفرم رسانه‌های اجتماعی جایگزین توسعه داد. مهم‌ترین علت این پافشاری، مقاوم‌بودن این رسانه اجتماعی غیر متمرکز در برابر سانسور است. چرا که به دلیل ماهیت dapps، هیچ شرکت‎کننده‌ای در بلاک چین نمی‌تواند محتوایی را حذف یا مسدود کند.

معایب dApp؛ موانع استفاده گسترده از برنامه غیر متمرکز

استفاده از dApps هنوز در مراحل اولیه است؛ بنابراین اپلیکیشن‌های dApp را می‌توان آزمایشی و مستعد مشکلات ناشناخته و خاص دانست. اگرچه ماهیت این برنامه‌ها از مزایای زیادی نسبت به اپلیکیشن‌های سنتی برخوردار است، با این وجود هنوز سوالات و نگرانی‌هایی درباره پیاده‌سازی فنی آن‌ها وجود دارد. در ادامه یک لیست کوتاه از معایب برنامه غیر متمرکز برای شما آماده کردیم تا نگاه جامع‌تری نسبت به این اپلیکیشن‌های نوظهور داشته باشید.

1. کارایی نسبتا پایین: اپلیکیشن‌های غیر متمرکز ممکن است به دلیل استفاده از شبکه‌های بلاکچینی، پیچیدگی بیشتری در عملکرد داشته باشند و زمان اجرای برخی از عملیات را طولانی‌تر کنند. علاوه‌بر این، هر تغییری در بلاکچین نیازمند توافق و هماهنگی کاربران بوده که ممکن است زمان‌بر باشد.
2. مقدار بالای انرژی مصرفی: شبکه های بلاکچینی برخلاف سرورهای متمرکز برای انجام محاسبات پیچیده انرژی بسیار زیادی مصرف می‌کنند. این مصرف انرژی بالا منجر به تاثیرات محیطی نامطلوب و هزینه‌های گزاف می‌شود.
3. نقض حریم خصوصی: علی رغم شفافیت بالای بلاکچین، برخی اپلیکیشن‌های غیر متمرکز ممکن است نقض حریم خصوصی کاربران را به همراه داشته باشند. برخی اطلاعات شخصی مانند آدرس‌های ارسال و دریافت، امکان دسترسی برخی افراد را فراهم کرده و می‌تواند مسئولیت‌های قانونی برای کاربران ایجاد کند.
4. پیچیدگی فنی: استفاده از بلاکچین برای توسعه یک اپلیکیشن، پیچیدگی‌های فنی بسیاری را به دنبال دارد. برنامه‌نویسی بر روی بلاکچین نیازمند دانش و تخصص ویژه‌ای است. بنابراین ممکن است چالش‌هایی را به همراه داشته باشد و ارتباط با سیستم‌های سنتی را مشکل کند.
5. بروز مشکلات فنی: در بلاکچین، شبکه کاربران یکپارچه و مرکزی نیستند و به یکدیگر راهبری نمی‌شوند. بنابراین، در صورت بروز خطاهای فنی ممکن است کاربران امکان دسترسی به اطلاعات یا انجام عملیات را از دست بدهند. همچنین، عدم وجود سازمان مرکزی موجب می شود که رفع خطاها و بهبود عملکرد به چالش برخورد کند.

تمامی این موراد سبب می‌شود با وجود مزیت‌های بسیار عالی برنامه غیر متمرکز، تا به امروز چندان استفاده گسترده‌ای از آن نشود.

آیا امکان کلاهبرداری در برنامه‌های غیر متمرکز وجود دارد؟

برای آنکه بتوانیم آموزش در حوزه برنامه‌های غیر متمرکز را به پایان برسانیم، فقط یک سوال دیگر باقی می‌ماند؛ آیا امکان کلاهبرداری در dAppها، فراهم است؟ متاسفانه باید بگوییم بله. سابقه کلاهبرداری در dapps تا به امروز وجود داشته است. حملات فیشینگ، طرح‌های Ponzi، عرضه اولیه سکه جعلی (ICO) و انتشار ویروس و بدافزار در فضای اپلیکیشن، از انواع کلاهبرداری‌های رایج در برنامه‌های غیر متمرکز هستند.
متاسفانه ماهیت برنامه‌های غیر متمرکز، ردیابی مجرمان را تقریبا غیر ممکن می‌سازد. بنابراین لازم است در استفاده و بهره‌مندی از این برنامه‌ها، هوشیار عمل کنید.

حالا که مطالعه این مطلب را با موفقیت به اتمام رساندید، از شما دعوت می‌کنیم سری هم به مقاله شاخص فاندینگ ریت چیست و چرا در بازار ارز دیجیتال اهمیت دارد؟ بزنید. وبلاگ تریتکس همراه شما است تا صفر تا صد مفاهیم دنیای کریپتو را به زبانی ساده و دلچسب، با شما درمیان بگذاریم.

کلام پایانی؛ آشنایی با برنامه غیر متمرکز

برنامه‌های غیر متمرکز درواقع آن دسته از اپلیکیشن‌ها هستند که بر بستر بلاکچین اتریوم یا بیت کوین توسعه می‌یابند. مزیت بسیار مهم این دسته از اپلیکیشن‌ها نسبت به اپلیکیشن‌های سنتی، معماری غیر متمرکز آن‌ها است. در این مطلب از وبلاگ تریتکس همراه شما بودیم و در کنار هم خواندیم برنامه مبتنی بر اتریوم چیست، نحوه کار این اپلیکیشن‌ها چگونه است و برترین اپلیکیشن‌های غیر متمرکز مانند Decentraland و Uniswap چیست. از شما می‌خواهیم اگر تجربه کار با برنامه‌های غیر متمرکز را داشته‌اید، نظرات خود را درباره رابط کاربری و عملکرد فنی آن، با ما و سایر خوانندگان وبلاگ تریتکس در میان بگذارید.